Φωτογραφιες: ΒabyEcoDesign Projects
Με αφορμη την προσφατη βραβευση του αρχιτεκτονικου γραφειου BabyEcoDesign στα πρωτα ελληνικα βραβεια αρχιτεκτονικου φωτισμου Lighting Awards 2020, αξιζει να αναφερθουμε στη σημαντικοτητα & στην αλληλεπιδραση του φωτος στα παιδια. Το φως απευθύνεται με τρόπο άμεσο και πολυσύνθετο στην αντίληψη του χώρου, ορίζει & μεταμορφώνει έναν χώρο, επιδρά άμεσα στα ανθρώπινα συναισθήματα, αποκαλύπτοντας αλλά και δημιουργώντας παράλληλα τον κόσμο γύρω μας.
Κάθε παιδί, μέσα από τις αισθήσεις του, με κορυφαία την όραση (αποτελεί τη σημαντικότερη ανθρώπινη αίσθηση αφού σχεδόν το 90% των πληροφοριών που φθανουν στον εγκέφαλο του είναι οπτικές), γνωρίζει τον κόσμο που το περιβάλλει. Μαθαίνει να κινείται, να επικοινωνεί, να δραστηριοποιείται & να αναπτύσσει δεξιότητες.
Η όραση του νεογέννητου είναι λίγο αναπτυγμένη. Ο άνθρωπος γεννιέται με προεξάρχουσα την αίσθηση της όσφρησης και της αφής, ώστε να προσανατολίζεται στην οικεία μυρωδιά της μητέρας του και να δέχεται το άγγιγμά της. Το νεογέννητο βλέπει θολά, άχρωμα και μόνο από κοντινές αποστάσεις. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της βρεφικής περιόδου των επομένων μηνών, η όρασή του βελτιώνεται θεαματικά, ωθώντας το να εξερευνήσει τον κόσμο που το περιβάλλει. Όσο η όραση βελτιώνεται, τόσο το παιδί γίνεται πιο δραστήριο και με το τρόπο αυτό οικοδομεί τις δεξιότητές του. Από 7 μηνών εως 3 ετών η οπτική του οξύτητα τελειοποιείται και μπορεί να διακρίνει βασικά χρώματα. Σε όλη τη διάρκεια των προσχολικών χρόνων συνεχίζει να ωριμάζει και να βελτιώνεται. Η όραση ολοκληρώνεται περίπου στην ηλικία των 8 ετών. Κατά συνέπεια, μέχρι την ηλικία των 8 ετών, η όραση των παιδιών διαφέρει πολύ από αυτή των ενηλίκων.
Σε γενικές γραμμές, τα παιδιά χρειάζονται πολύ λιγότερο φως από τους μεγάλους. Για παράδειγμα ένα παιδί 10 ετών χρειάζεται 3 φορές λιγότερο φως από έναν 40χρονο και 6 φορές λιγότερο από έναν 50χρονο για να διαβάσει το ίδιο βιβλίο.
Ξεκινώντας από μια μικρή κλίμακα ,στις περισσότερες περιπτώσεις δυστυχως, ένα βρεφικό δωμάτιο αντιμετωπίζεται σχεδιαστικά στη μελέτη φωτισμού όπως ένα οποιοδήποτε άλλο δωμάτιο μιας κατοικίας. Είναι θεμιτό ο μελετητής να γνωρίζει κυρίως τις ικανότητες ενός βρέφους στην όραση αλλά και τις καθημερινές ανάγκες της οικογένειας, πως λειτουργεί η καθημερινότητα τους; (κοιμάται στο υπνοδωμάτιο των γονέων μαζί με τους γονείς; Θηλάζει; Έχει το δικό του χώρο μόνο για παιχνίδι ή και για ύπνο; κ.α.) Παράλληλα αρκετοί γονείς, ανυπομονώντας να ‘οπτικοποιήσουν’ τη χαρά τους για τον ερχομό του νέου μέλους της οικογένειας, διαμορφώνουν έναν χώρο που δεν ανταποκρίνεται στο αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού, αλλά προβάλλοντας τις δικες του επιθυμίες, των οποιων τα αποτελεσματα, δεν προερχονται βασει καποιας εξειδικευμενης μελετης. Ως εκ τούτου φθανουμε να βλέπουμε βρεφικά, αλλα και παιδικά και εφηβικά δωμάτια χωρίς παιδοκεντρικό σχεδιασμό στο φωτισμό, πολύ συχνά είτε με ελλιπή, είτε με πολύ έντονο φωτισμό, είτε με φωτισμό που δεν ανταποκρίνεται στις λειτουργιες του χώρου (γωνία ύπνου, γωνία διαβάσματος, γωνία χαλάρωσης. γωνία παιχνιδιού κ.α) με σοβαρες επιπτωσεις στην σωματικη αλλα και ψυχοσυναισθηματικη υγεια των παιδιων.
Αντίστοιχα σε μεγαλύτερης κλίμακας έργα όπως ένα νηπιαγωγείο, ένα σχολείο, ένα παιδιατρείο, ένα νοσοκομείο για παιδιά ή ένα κολυμβητήριο για παιδιά κ.α., και εδώ η προσέγγιση παραμένει ιδια, προσθέτοντας και άλλους παράγοντες, όπως σε ένα παιδικό χώρο ίασης (νοσοκομεία, παιδιατρεία κλπ), την θεραπευτική δράση του φωτισμού ή σε μια αίθουσα σχολειού την σωστή σύνθεση εστιακού, διαχεόμενου ή ευέλικτης ρύθμισης φωτισμού ανάλογα με τη δραστηριότητα της τάξης, κρατώντας πάντα την εστίαση μας, κάθε φορά στην καλύτερη αξιοποίηση της όρασης των παιδιών ώστε να χαρακτηριστεί στο τέλος ο χώρος ωφελιμος για τους ίδιους τους χρήστες, δηλαδή τα παιδιά.
Τέλος υπάρχει μια κατηγορία ιδιαίτερα σημαντική: η μελέτη φωτισμού στους παιδικούς χώρους για παιδιά με ειδικές ικανότητες. Αν στους παιδικούς χώρους χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στη μελέτη φωτισμού, οι χώροι που ζουν, μεγαλώνουν ή επισκέπτονται παιδιά με ειδικές ικανότητες, χρειάζονται μελέτες φωτισμού με ακόμα περισσότερες εξειδικευμένες γνώσεις αλλά και ιδιαίτερη ευελιξία στην εφαρμογή τους. Αυτό συμβαίνει γιατί πρώτον το πεδίο των διαταραχών στην παιδική ηλικία είναι πολύ μεγάλο, δεύτερον οι αντιστοιχες επιστήμες & οι ερευνες που γινονται τα τελευταία χρόνια – όχι πολλά -, δεν έχουν καταλήξει σε καθολικά συμπεράσματα, και τρίτον γιατί κάθε περίπτωση παιδιού είναι διαφορετική. Όποτε σε τέτοιους χώρους έχουμε να λύσουμε μια ‘εξίσωση’ πολυπαραγοντικη, κρατώντας πάντα ως κεντρική ιδέα τη δημιουργία ενός αρμονικού-θεραπευτικου χώρου, που χρειάζεται όσο το δυνατόν περισσότερο σε αυτήν την κατηγορία, το συναίσθημα της ασφάλειας & της ηρεμίας. (εργο BabyEcoDesign φωτογραφια 2 )
Βάσει λοιπόν των γνωρισμάτων της όρασης κάθε αναπτυξιακού σταδίου & την μοναδική επίδραση του φωτός στην ανθρωπινή ζωή, το αρχιτεκτονικό γραφείο Babyecodesign (www.babyecodesign.gr), που ασχολειται με τον παιδοκεντρικο αρχιτεκτοnικο σχεδιασμο χωρων για παιδια, εισάγει στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό την παιδοκεντρική προσέγγιση μιας μελέτης φωτισμού, συνδυαζοντας γνωσεις αρχιτεκτονικης & παιδοψυχολογιας. Απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή ώστε να αντιμετωπιστεί η μελέτη φωτισμού συμφωνα με τις κύριες λειτουργιες του χώρου, σε συνάρτηση με τις ανάγκες κάθε ηλικίας, έτσι ώστε να συντελεί στην ομαλή καθημερινότητα των παιδιών & στην μέγιστη ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους.
Γιατί, πως αλλιώς μπορούμε να πιστεύουμε ότι δημιουργούμε χώρους που αλληλεπιδρούν με τον χρήστη-παιδί, σύμφωνα με τις μοναδικές προσωπικές του ανάγκες, ώστε μεσα σ’αυτους να βιωνουν με χαρα την καθημερινοτητα τους, να αναπτυσσουν τον δυναμικο τους με υγεια, σ’αυτην την τοσο σημαντικη ηλικια του ανθρωπου;
Μαρίλη Βουλτσάκη, BabyEcoDesign
Αρχιτέκτων μηχ/κος Α.Π.Θ,
Εξειδίκευση στην ‘Παιδοψυχολογία Βρεφικής & Προσχολικής ηλικίας’ Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αρχιτεκτονικός Σχεδιασμός Παιδικών Χώρων με Παιδοκεντρική Προσέγγιση
